GENIE AAN HET WERK.
Artikel door James Lawrence.

Het vaststellen wie het grootste intellect in de geschiedenis is mag een onmogelijke taak lijken, maar de Stanford Universiteit [USA] besloot het te proberen. Onweerstaanbare nieuwsgierigheid leidde onderzoekers in Stanford tot het draaien van een strategisch ontworpen gegevensbestand in het door de universiteit veel toegepaste testprogramma: “Terman Intelligence Quotience Determinator”, om te zien of de computer redelijkerwijze de IQ’s zou kunnen berekenen van enkele van de bekendste geleerden uit de geschiedenis. Bij drie personen was het programma niet in staat een precies getal te berekenen, maar meldde slechts dat hun IQ boven de 200 lag. Die drie titanen zijn MILL, GOETHE en SWEDENBORG.

Interessant is dat volgens de literatuurgeschiedenis Goethe, na het lezen van Swedenborgs Hemel en Hel, werd geïnspireerd terug te keren naar zijn onvoltooide manuscript Faust. Op korte afstand van Stanford in het Ripley Museum te San Francisco, wordt nog een ander eerbetoon gebracht aan de Zweedse geleerde. Onder de naam ‘de productiefste mens ter wereld’ wordt een uitgebreid overzicht van Swedenborgs talenten aan de bezoekers gepresenteerd. Wat voor soort leven was het dat het Stanford computer centrum, museum onderzoekers, en diverse denkers zoals de filosoof Ralph Waldo Emerson, auteur Hellen Keller en de schrijver Jorge Luis Borges deed concluderen dat Swedenborg over een ongeëvenaard genie beschikte? Een kort overzicht van Swedenborgs prestaties is niet eenvoudig te geven. Alleen al in de natuurwetenschappen schrijven de wetenschapshistorici hem een verbazingwekkend aantal opmerkelijk originele bijdragen toe. Swedenborg presenteerde al een atoomtheorie over de materie 200 jaar vóór Einstein; hij was de eerste die een nevel-theorie voorstelde als oorsprong van ons zonnestelsel; de eerste die correct de functie van de hersenschors en de klieren met interne secretie identificeerde; de eerste die juist afleidde dat hersengolven zich synchroon met de longen, en niet met het hart, bewegen; hij was een pionier in theorieën over het magnetisme; introduceerde de eerste Zweedse tekstboeken over zowel algebra als rekenkunde; schreef de meest volledige werken over metallurgie van zijn generatie; legde de grondslag voor de wetenschap der kristallografie; hij ontwierp en leidde de constructie van wat nog steeds ‘s-werelds grootste droogdok is; hij vond het eerste redelijke ontwerp voor een vliegtuig uit, waarvoor hij wordt geëerd door het Zweedse Koninklijke Aëronautische Gezelschap; hij vond verbeterde versies uit van gehoorapparaten, luchtdichte kachels, luchtdruk geweren, plus een ontwerp voor een ‘onderwaterboot’. Dit zijn slechts de hoogtepunten van een wetenschappelijke carrière die veel geleerde werken voortbracht.

Naast zijn passie voor de wetenschap leerde Swedenborg negen talen, bespeelde hij het orgel in de kathedraal, beheerste hij tenminste zeven ingewikkelde handvaardigheden zoals het inleggen van marmer en het slijpen van lenzen, en persoonlijk ontwierp en cultiveerde hij een van Stockholms vermaardste tuinen. Bovendien participeerde hij volwaardig in burgerlijke aangelegenheden, als lid van het Zweedse Huis der Edelen [parlement], gedurende 50 jaar. Historische documenten onthullen dat hij zeer gerespecteerd werd door collega’s, zowel voor- als tegenstanders van zijn werken over monetaire en fiscale politiek. Hij vervulde een sleutelrol bij het oplossen van een dramatische nationale politieke crisis in 1760. Vanwege dit soort activiteiten, zou men kunnen veronderstellen dat Swedenborg een universitaire professor was, of, als edelman, onafhankelijk en vermogend en in de gelegenheid zijn wetenschappelijke belangstelling full-time uit te oefenen, in plaats van een beroep aan te nemen. Maar dat was niet het geval. Swedenborg bedankte voor het prestigieuze professoraat in de astronomie aan de Universiteit van Uppsala, vanwege zijn overtuiging dat Zweden hem het hardste nodig had in haar meest vitale industrie: de mijnbouw. De leerstoel Astronomie ging daardoor naar Anders Celsius (de uitvinder van de honderdgradige thermometer die zijn naam draagt), en in plaats daarvan stelde Swedenborg zich 25 jaar volledig in dienst van Zwedens industriële ontwikkeling.

Dit alles is al verbazingwekkend genoeg, maar het kan pas volledig gewaardeerd worden nadat begrepen wordt dat deze 57 productieve jaren slechts voorbereidende jaren waren voor wat een centrale rol in de aangelegenheden van de menselijke geschiedenis bleek te zijn.

James Lawrence.