[1] Noten: Deze door de vertaler toegevoegde verklarende noten, die betrekking hebben op het begin van dit Jacobus-evangelie, zijn gebaseerd op een vergelijkend commentaar van de theoloog Robert Ernst met de canonieke evangeliën, waarvan de titel luidt: 'Versuch einer Evangelien-Harmonie liber die Geburt des Herrn' (Markus-Verlag. Eupen. 1958). Met dank aan de commentator. De H. Jozefwas toen hij Maria uit de Tempel tot zich nam reeds vele jaren weduwnaar. Uit zijn eerste huwelijk had hij vijfzonen, van wie Jacobus, die zich de broeder des Heren noemt, de jongste was. (Zie noot 5. )
[2] In het jaar 325 werd er te Nicaea een oecumenisch concilie gehouden, dat zich o.m. heeft beziggehouden met het opstellen van een nieuwe verbeterde canon van het N. T. van de H. Schrift. Het Jacobus-evangelie is daar waar­schijnlijk reeds definitief apocrief verklaard, niet omdat het oorspronkelijk niet geïnspireerd zou zijn geweest, maar omdat het door de tand des tijds ontsteld en verminkt was, en niet langer als volledig authentiek bleek te handhaven.
[3] Er bestaan meerdere Nieuwtestamentische apocriefen. die bijzonderhe­den bevatten over de jeugdjaren van de Verlosser. Met name moet daartoe worden gerekend het zgn. Thomas-evangelie. Veel van de in dit evangelie voorkomende verhalen zijn echter méér dan wonderlijk en zelfs een God onwaardig; daarom moeten ze naar het rijk der legenden worden verwezen. ­Dit in tegenstelling tot de berichtgeving bij Jacobus, die bijna zakelijk nuchter en zowel objectief als subjectief historisch juist bevonden wordt!
[4] Zie bij Berthold Altaner: 'Patrologie', Herder 1938 en 1955, blz. 33.
[5] Ook beroemde kerkleraren en theologen uit de eerste eeuwen van het christendom namen aan dat de H. Jozef weduwnaar is geweest -en waarom niet? ! -zoals: de heilige martelaar Justinus, die in het jaar 165 na Chr. ter dood werd gebracht; Clemens van Alexandrië, overl. in 214; Origenes, overl. in 254; Eusebius, overl. in 340; Ephraim de Syriër, overl. in 373 en ten slot te Epipha­nes, die in 403 na Chr. overleed. De zonen uit Jozefs eerste huwelijk werden steeds broeders en/of stiefbroe­ders van Jezus genoemd, totdat -omdat Hevidius de opvatting had verkondigd als zouden de stiefbroeders van Jezus diens echte broeders zijn geweest de H. Hieronymus in het jaar 383 als contra mening lanceerde dat de stiefbroeders van Jezus Diens neven konden zijn geweest! Om deze foutieve mening te staven moest Hieronymus echter wel even de stiefbroeders van Jezus 'identificeren' met o.m. Jacobus de apostel, die nota bene feitelijk in de H. Schrift als zoon van Alfelis wordt genoemd, resp. met Judas Thadelis, die de zoon van een zekere Jacobus wordt genoemd! En om helemaal consequent te zijn proclameerde Hieronymus in één moeite door nu ook Maria van Cleophas tot zuster van Maria, die de boven alle twijfel verheven Joachim tot vader en Anna tot moeder heeft gehad! In dit verband, resp. in deze onnatuurlijke constructie, was Thadelis dus impliciet geprocla­meerd tot zoon van Maria van Cleophas. Hoezeer deze kunstgreep ook in strijd was met de historische feiten. toch is dit langzamerhand de heersende opvatting geworden, met name althans in de Kerk van het Westen. Voordien was er niettemin continu nadrukkelijk onder­ scheid gemaakt tussen enerzijds een apostel Jacobus en anderzijds een Jaco­bus, broeder van de Heer (zie bij E. Hennecke: 'Neutestamentische Apo­kryphen', Tiibingen, 1924, blz. 106-107, en bij vele anderen).
[6] Maria werd dus niet met Jozef verloofd, maar eenvoudig aan hem toever­trouwd. Alhoewel Lucas zijn evangelie in het Grieks heeft geschreven, heeft hij, omdat ook hij niet bedoelde te schrijven 'verloofde', niet het woord egguêtê -hetwelk zeer specifiek verloofd betekent -gebruikt. Lucas gebruik­te daarentegen het woord emnêsteumenê. hetwelk meer specifiek betekent: verworvene! Het laatste wordt -maar dan dus overdrachtelijk -ook wel eens vertaald met verloofde. maar dat is dus niet de primaire betekenis. In de zin van verwerven, resp. verworven, is dit woord hier zelfs dubbel toepasselijk: Jozef verwierf namelijk met Maria de opdracht haar te behoeden en te be­schermen! Uit Maria's verdere gesprek met St. Jozef terzake blijkt trouwens dat ook Maria zelf geenszins aan een verloving heeft willen denken: die gedachte was zelfs niet in haar opgekomen! (Zie hierover voorts noot 19. )
[7] Volgens dit heerlijke getuigenis moeten wij de H. Jozef dus zien als de absoluut grootste heilige van alle tijden.
[8] Dat de boodschap van de Engel aldus is begonnen ligt meer voor de hand dan zou moeten blijken uit het Lucasevangelie, omdat deze methodiek meer in overeenstemming is met de goddelijke communicatiewijze dan de bij Lucas gesuggereerde choquerende methode. God pleegt immers de zwakke mens niet te 'overvallen' met zeer plotselinge, schrikbarende verschijningen! Hij bereidt de mens op serene wijze psychologisch voor op geestelijke gebeurte­nissen als deze. In de psychologie van de mystiek is dat een bekend en vast gegeven! Het is geenszins duidelijk waarom God in dit geval anders zou moeten hebben gehandeld, integendeel: In eerste instantie werd Maria door de stem van de engel inderdaad psychologisch voorbereid op de visuele ver­schijning in tweede instantie van de engel in mensengedaante. Overigens heeft Lucas naar het schijnt ook niet de bedoeling gehad om anders, tegengesteld, te beweren: Lucas geeft slechts de essentie en doet dat in grote lijnen, samenvattend, zonder diep in te gaan op subtiele details.
[9] Ook deze woorden van Maria bevestigen het door ons in noot 6 gestelde: Maria voelt zich geenszins de bruid van Jozef. Zij kan in hem slechts haar beschermer zien, haar pleegvader! Zij was en pretendeerde te blijven de Maagd des Heren in alle opzichten, geestelijk zowel als lichamelijk!
[10] De naam Jezus is een samentrekking van Jeschua, resp. Jehoschua. Je­hoschua komt van Jeho/ Jahwe = God, en Schua = Redder. Reeds in de Se eeuw ~or Christus werd deze naam profetisch ( toe )gedicht door Jesaja in les. 12: ' Jezus zal zijn Volk verlossen van de zonde en van de gevolgen daarvan.'
[11] Deze 'lichte ademtocht' mogen wij zien als een manifestatie van de H. Geest, Die in Maria 's lichaam het wonder van Gods incarnatie bewerkstelligt. 12. Het is niet waarschijnlijk dat de hogepriester de diepere betekenis van zijn eigen woorden heeft begrepen. Doordat hij in dat jaar hogepriester was profeteerde hij, ook nolens volens. (Verg. Joh. 11:51 en Gen. 12:2.)
[13] Jozef verwierf deze bouwopdracht doordat hij zowel uit Nazareth (Gal.) was. als ook tot de stam van Juda behoorde.
[14] De exegeten zijn het er nagenoeg unaniem over eens dat de plaats, waar Elizabeth woonde het plaatsje Ein Karim moet zijn geweest, hetwelk op ca. 6,5 km ten westen van Jeruzalem moet hebben gelegen, en dat ook wel St. Johannes-in-de-bergen werd genoemd.
[15] Dit trappelen van het kindje in Elisabeths schoot en zijn zachte stemmetje bewijzen op zich nog niet dat de kleine Johannes reeds definitief tot het gebruik van zijn verstand zou zijn gekomen. Het kan een eenmalige manifesta­tie zijn geweest, door een incidentele genade-ad-hoc.
[16] Vele exegeten menen dat dit vers en de verzen 28/30 kunnen bevestigen dat Maria het 'Magnificat' niet woordelijk onmiddellijk zo zou hebben uitge­sproken als wij het nu kennen, resp. dat het achteraf zo is samengesteld. hetgeen niet in strijd is met het toenmalige geschiedschrijven!
[17] Dat er ten tijde van Christus in de Tempel allerlei misstanden heersten, kunnen wij alleen al gemakkelijk afleiden uit de berichten in de evangeliën over Christus' tempelreiniging en uit de bij die gelegenheid door Hem gespro­ken woorden. alsook uit de vele uitspraken van Christus tegen Farizeeën en schriftgeleerden,
[18] Ook in de canonieke evangeliën worden vaak dagreizen. en zelfs voetrei­zen van meerdere dagen -zoals in dit geval­ zeer summier vermeld.
[19] Het is niet in te zien. waarom Jozef zoveel angst zou hebben gehad over Marias zwangerschap. als hij met haar verloofd zou zijn geweest. Volgens de joodse zedenleer was de verloofde status reeds een status. waarin seksuele gemeenschap niet per se was uitgesloten. Maria was dus niet met Jozef verloofd, maar aan hem -ter bescherming en behoeding­ toevertrouwd. Jozef kon dus slechts angstig zijn omdat hij Maria kennelijk niet afdoende had bewaakt en beschermd!
[20] In die tijden leefden er in Palestina veel Griekse kolonisten, die zelfs bepaalde gebieden hadden 'gekoloniseerd'. Aan zo'n gebied kan Jozef.mier gedacht hebben als zijnde Grieks gebied,
[21] In het 2e boek Samuël lezen we dat God de volkstelling van David zelfs met de pest bestrafte (2 Samuël24: 10 en 15). Weliswaar behoeft een volkstel­ling 'op zich' niet kwaadaardig te zijn, en kan die evengoed terecht worden gehouden. maar niet als een volkstelling door hoogmoed of agressief milita­risme was ingegeven, zoals David feitelijk bekende.
[22] De volksvergadering. die de joden tegen de volkstelling hielden. zal voor de bezettende Romeinse overheden wel geheim zijn gehouden. Daaruit zijn dan ook te verklaren waarom de uitnodigingen op zo korte termijn werden gedaan en waarom reeds zo spoedig na de vergadering absentisme op toelaat­baarheid werd gecontroleerd! Het gevaar van uitlekken bij een zo grote vergadering als deze was immers niet denkbeeldig.
[23] Men had Jozef dus wel degelijk gemist! Sympathiseerde hij met de Romeinen? Was er verraad in het spel? Onmiddellijke controle was voor de Tempel van levensbelang!
[24] We mogen niet geheel uitsluiten dat deze uitspraak letterlijk bedoeld kan zijn geweest. Meerdere mystici hebben van hun jeugd af eveneens gezelschap van engelen ondervonden, Het is echter evenmin uit te sluiten dat de bena­ming engelen hier overdrachtelijk zou zijn bedoeld. In dat geval gaat het dan om tempeldienaren of -dienaressen in 'engelachtige' ambtskledij.
[25] In Numeri 5:11-31 lezen we dat een van echtbreuk verdachte vrouw eveneens het 'vloekwater' moest drinken.
[26] In Exodus 22:15 en in Deuteronomium 22:28 lezen we dat een man. die een maagdelijk meisje misbruikt of verleidt, haar daarna verplicht is te huwen en de vastgestelde bruidsprijs aan haar vader moet betalen.
[27] Keizer Octavianus Augustus placht elke 14 jaar een volkstelling te doen houden. Cyrenius stond als hoogste gezagsdrager in Celesyrië, Tyrus en Sidon. waaronder tevens Transjordanië en Palestina ressorteerden, boven de land­voogden en de viervorsten; hij superviseerde die! Hier is Flavius Josephus dus niet in strijd met Tacitus en Strabo, zoals veelal door historici wordt gemeend, omdat Flavius Josephus als landvoogden noemt Sentius Saturninus en P. Ouintilius Varus.
[28] Jozef wachtte hier dus gelaten op uitredding door Jahwe, volgens het advies van Jeremia (Klaagliederen 3:26).
[29] Het Lucas-evangelie vermeldt: Want er was voor hen geen plaats in de herberg. ..; dit moge een plausibele veronderstelling van Lucas zijn geweest ­Immers Jozef was met zo arm, dat hij dat verblijf in een herberg niet had kunnen betalen, als er wel plaats zou zijn geweest. Niettemin: in feite was dat 'plaatsgebrek in de herberg' slechts een mogelijke, en niet de enige veronder­stelling! God. heeft wel degelijk Zijn specifieke redenen gehad om de bevalling van Maria niet in een herberg te laten geschieden. De beslotenheid en de geheimhouding zijn daarvan waarschijnlijk de belangrijkste geweest; de grot/stal beantwoordde beter aan beide voorwaarden.
[30] Het gaat hier om persoonlijke ervaringen en indrukken van Jozef. In het midden mag worden gelaten of die nu uitsluitend subjectief, dan wel ook objectief zijn geweest.
[31] I?e witte wolk is hier een begeleidingsverschijnsel bij deze theophanie. Ook rn het O .T. (Sinaï) en het N .T. (Hemelvaart) worden we geconfronteerd met dergelijke verschijnselen. Zie uw bijbellexicon: wolk.
[32] God wordt vaak Licht genoemd en Christus Licht der wereld. Zie O.T. 2 Sam. 22:19; Mich. 7:8; Ps. 18/19; zie ook Uw bijbellexicon: Licht.
[33] De Wet schreef eigenlijk voor, dat er voor de reinigingsceremonie 40 dagen moesten zijn verlopen. Het zou beslist niet bij Jozef, noch ook bij Maria zijn opgekomen om dat voorschrift te negeren. Maar kennelijk heeft God zelf gewild dat dit voorschrift nog voor de vlucht naar Egypte zou worden vervuld; daarom gaf Hij de engel, resp. via de engel, daartoe nu reeds opdracht. Lucas wijkt hier weer enigszins af door de mededeling: Daar de dagen voor de reiniging vervuld waren. .. Overigens, voor Maria -maagd voor, en maagd na de bevalling! -was de reiniging volstrekt overbodig, en had alleen formeel zin!
[34] Dat Jozef deze vluchtroute koos­ en niet een route naar het zuiden -was zeer begrijpelijk. De gebruikelijke zuidelijke karavaanroute was niet alleen langer, maar vooral veel gevaarlijker, omdat daar vele roversbenden Opereer­den, die het bij uitstek hadden gemunt op kleine gezelschappen en eenzaam reizende reizigers zonder begeleiding van gewapende escortes.
[35] Het woord 'eeuwig' heeft in de bijbel twee betekenissen: Ie. de absolute die oneindigheid uitdrukt, onbegrensd door tijd en menselijke geschiedenis; 2e. de relatieve in de zin van zeer langdurig, van schier eindeloos. In deze laatste, relatieve betekenis is het telkens dan bedoeld, waar relatie bestaat met de onderwerpen, toestanden of omstandigheden, die van de materiële schepping deel uitmaken of daarin voorkomen. In de eerste betekenis uiteraard slechts in verband met God en met puur geestelijke onderwerpen.

«« 301 / 302 »»