[1] Jullie moeten je er niets van aantrekken als jullie ogen deze keer wat meer op de proef worden gesteld, want onze weg loopt meer naar het noorden en daar wordt het steeds donkerder. Desondanks zullen we voor onszelf nog altijd zoveel licht hebben, dat ons bij deze gelegenheid niets zal ontgaan.
[2] Horen jullie nog niets vanuit de verte? Jullie zeggen: we horen wel iets, maar het is heel wat anders dan een menselijke stem; het klinkt eerder alsof men van tamelijk veraf het geratel van veel wagens hoort. Ook klinkt het af en toe als het donderend geraas van een grote, veraf gelegen waterval. Jullie vragen wat dat te betekenen heeft. Laten we ons paar maar achterna gaan, dan zullen we daar spoedig achter komen.
[3] Kunnen jullie daarginds nog niet iets vaag roods onderscheiden, een schijnsel als van een stuk matgloeiend ijzer? Kijk in die richting, want daar wacht ons een belangrijke vertoning.
[4] Luister, het komt steeds dichterbij en het eigenaardige lawaaierige geratel verandert steeds meer in natuurlijke rauwe menselijke stemmen. Maar nu blijven we staan, want de massa begeeft zich rechtstreeks hiernaartoe en zoals jullie zien, heeft ook onze elkaar zeer liefhebbende voorhoede pas op de plaats gemaakt.
[5] Kijk eens hoe hij bang hij is voor hetgeen er komen gaat en uit grote angst en vrees achteruitdeinst. Zij grijpt hem echter bij de arm en smeekt hem bij alles wat haar dierbaar is om slechts voor deze ene keer naar haar te luisteren en te blijven, omdat dit nu juist het geluk is dat zij hem voorspeld heeft en dat hij moet leren kennen om zich ervan te overtuigen in hoeverre zij gelijk of ongelijk had.
[6] Hij vraagt haar wat hetgeen hen nadert en hem zo huiveringwekkend voorkomt dan wel mag zijn. En zij zegt tegen hem: wat dat is, wat dat is?! Louter diep nadenkende mensen zijn het, wat je spoedig met eigen ogen duidelijk zult zien en met eigen oren duidelijk zult horen.
[7] En kijk nu, hij stelt zich daarmee tevreden en wacht op de dichterbij komende diep nadenkende groep. Zie, het tamelijk grote gezelschap is er bijna. Ons paar gaat hen beleefdheidshalve tegemoet. Ook wij moeten, al is het niet uit beleefdheid maar met een ander doel, hetzelfde doen.
[8] Kijk, nu komen ze bij elkaar en begroeten elkaar met de grootst mogelijke hoffelijkheid. Daarom gaan wij ook nog wat dichterbij opdat ons niets ontgaat.
[9] Zoals jullie zien, komt er uit het midden van het gezelschap een knokige en uitgeteerde mannelijke gestalte, die zich naar ons paar begeeft. De vrouw ontvangt hem bijzonder liefdevol en welwillend. Ook de man van de vrouw maakt een diepe buiging voor deze mannelijke gestalte.
[10] De mannelijke gestalte zegt: zeer geachte dame, het doet me buitengewoon veel genoegen dat mij het bijzondere geluk ten deel is gevallen u weer de onze te mogen noemen, want met uw verstand en uw verdere buitengewoon innemende gedrag bewijst u ons gezelschap een grote eer en geeft u ons werkelijk het mooiste sieraad. Wel mijn lieve dame, mocht u iets op uw tedere hart hebben, dan zou het voor mij de grootste zaligheid zijn als u mij zo'n zoete hartenwens zou willen toevertrouwen.
[11] Zij zegt: mijn hooggewaardeerde en bovenal zeer geëerde vriend, ziet u, deze man hier aan mijn zijde is mijn teder geliefde aardse echtgenoot. Hij heeft zich op aarde bij al zijn handelwijzen buitengewoon rechtvaardig, goed en profijtelijk gedragen, zodat ik in alle ernst moet bekennen dat ons huwelijk heel gelukkig was. Want wat kan een vrouw zich voor een gelukkiger huwelijk wensen, dan wanneer ze een man heeft die aan alle verlangens van het vrouwelijk hart tegemoet komt? Wat dat betreft zou ik, op enkele onbeduidende kleinigheden na, niets aan te merken hebben.
[12] Maar nu komt er een belangrijke kwestie waarover we het nooit eens konden worden en waardoor er dan ook regelmatig enige ergernis tussen ons beiden was. Ik zal u de reden van deze ergernis zo goed als het voor een vrouw maar mogelijk is uitleggen en u, mijn zeer geëerde vriend, zult dan zeker zo goed willen zijn om mijn man daarover een paar woordjes toe te fluisteren die hem beslist volkomen zullen genezen.
[13] De gestalte zegt: ik smeek u mijn zeer geachte dame, u bent veel te goed! Ik geef u de verzekering dat het voor mij een grote eer en een heel bijzondere gelukzaligheid zal zijn als ik tot mezelf zal kunnen zeggen dat ik een zo lieftallige dame met mijn persoontje heb mogen dienen. Daarom vraag ik u mij de kwestie die u op uw hart hebt toe te vertrouwen. Zij zegt: ach, mijn zeer gewaardeerde vriend, u bent veel te goed en te bescheiden en juist deze grote goedheid en bescheidenheid boezemen mij zoveel vertrouwen in, dat ik niets voor u achter zal houden; wees dus zo goed om naar mij te luisteren.
[14] Ziet u, wat deze fatale kwestie betreft kan ik ronduit zeggen, dat mijn overigens brave, goede en beminnelijke man een bijbel- en dus ook een Christusfanaat is. De reden echter waarom hij zich in de armen van deze belachelijke sekte heeft geworpen is, dat hij van arme afkomst is. Daarom werd hem, zoals het in het algemeen bij de arme klasse het geval is, deze oude bedelfilosofie reeds vanaf de wieg ingeprent. Maar hoe moeilijk het naderhand is zo'n met de moedermelk ingezogen en dus tot eigen vlees geworden onzin eruit te krijgen, weet u, zeer geëerde vriend, zeker beter dan ik. Met deze bedelfilosofie is mijn trouwens zeer gewaardeerde man nu ook hier beland in het rijk waar de oerkrachten van de natuur heersen, zoals u ons al vaak allervriendelijkst hebt uitgelegd. Maar dat wil er bij hem niet in! Hij is nog verknocht aan zijn Christus en wil zich zelfs van mij losmaken om deze zeker nergens aanwezige Christus op te zoeken. Nu heb ik u, mijn geleerde en zeer geëerde vriend, heel in het kort mijn probleem voorgelegd, en daarom vraag ik u of u zich over mijn in dit opzicht arme man zou willen ontfermen.
[15] De gestalte zegt: o, als het anders niets is, zullen we dat hier in het rijk van de naakte waarheid wel vlug en makkelijk voor elkaar krijgen. Nu wendt de gestalte zich tot de man, reikt hem vriendelijk de hand en zegt: beste vriend, is datgene waarover uw beminnelijke echtgenote zich zojuist bij mij heeft beklaagd u werkelijk ernst?
[16] De man zegt: geachte vriend, ik moet u eerlijk bekennen dat ik beslist niet geloof dat wij het, hoe bijzonder lief en dierbaar mijn echtgenote me ook is, over deze kwestie ooit eens zullen worden. Want hoe het ook moge gaan, ik ben vast besloten om eeuwig aan mijn geloof in Christus vast te houden! En ik ben er ook vast van overtuigd dat deze naam mij steeds veel troost heeft gegeven en ook steeds mijn onfeilbare, gelukkige en leidende ster was. Ben ik ooit op een dwaalweg geraakt, dan zeker alleen doordat ik me niet standvastig aan Christus heb gehouden. Als ik me dan echter weer tot Christus had gewend, werd ik vaak weer als bij toverslag geholpen!
[17] U als denkend en wijs man zult dus zelf inzien dat het van mijn kant zeer onbillijk zou zijn, mij van ver zo'n weldoener te verwijderen, vooral nu ik Hem, naar het mij voorkomt, het meest nodig heb. Daarom geachte vriend, doet u voor mij in dit opzicht vooral geen moeite, want ik geef u openhartig de verzekering dat u bij mij niets zult bereiken. Ik was lang genoeg een dwaze slaaf van de charmes van mijn vrouw. Ik heb na haar overlijden in Christus mijn Heer geleerd om deze te kunnen ontberen en ik hoop dat ze me hier niet meer zullen beïnvloeden, vooral omdat door de dood van mijn lichaam de huwelijksband met mijn vroegere vrouw heeft opgehouden te bestaan. Wil zij mij echter volgen dan zal ze mij ook altijd waardevol en dierbaar zijn. Maar mijn Christus opgeven voor haar zal ik nooit doen, al trok ze me ook met alle geweld naar het middelpunt van een of andere hel! Is ze ermee tevreden dat ik tenminste ongehinderd met mijn Christus bij haar kan zijn, dan wil ik mijn oude liefdesbanden met haar niet verbreken, maar is ze dat niet, dan heb ik bij deze mijn laatste woord in haar aanwezigheid gesproken.
[18] De gestalte zegt tegen de man: beste vriend, ik heb u van begin tot eind geduldig aangehoord en kan over uw uitlatingen alleen maar in alle ernst zeggen dat ik deze ten zeerste betreur. Opdat u evenwel weet met wie u te doen hebt (nu neemt de gestalte zijn toevlucht tot een leugen) zeg ik u dat ik de grote leraar Melanchthon ben, over wie u op aarde zeker wel iets hebt gehoord. De man zegt: o ja, maar wat wilt u daarmee zeggen? De gestalte zegt: geachte vriend, niets anders dan dat ik zeker beter weet wat Christus is dan u, want ik heb tot aan het laatste uur van mijn aardse bestaan met uitzonderlijke ijver in de zogenaamde christelijke wijngaard gewerkt en ik zou voorwaar zelfs zonodig voor Christus de dood zijn ingegaan. Ik heb niet alleen de roomse maar ook de meer zuivere leer van Luther van alle overbodige ballast gezuiverd; ik leefde letterlijk volgens de zin van deze leer en wat was het gevolg? Dat hoef ik u, geachte vriend, niet met veel woorden uit te leggen, want één blik van u op mijn hele wezen zal u het resultaat van mijn leven volgens de zogenaamde kwintessens van het christendom laten zien. Meer hoef ik u niet te zeggen. Laat het dus maar op het oude 'experientia docet' ( Al doende leert men.) aankomen, dan ben ik ervan overtuigd dat we elkaar, als alles goed gaat, na verloop van honderd jaar precies zoals we nu tegenover elkaar staan weer zullen ontmoeten. U mijn vriend, bent hier nog een volslagen nieuweling en weet niet hoe men leeft in het rijk van de centrale oerkrachten. Wanneer u echter enkele tientallen jaren door deze eeuwige nacht zult zijn opgejaagd en daardoor danig uitgehongerd zult zijn, zullen zeker ook meer solide en praktische inzichten in uw, van alle wereldse dwaasheden bevrijde hoofd, een ruimere plaats vinden dan nu.
[19] De man zegt tegen de gestalte: zeer geachte vriend, als ti op dit gebied zo'n goed gefundeerde kennis bezit, laat me dat dan eens horen. Ik ben er echt niet afkerig van om naar u te luisteren, maar zal desondanks bij mijn mening blijven als de uwe mij niet volkomen overtuigd heeft.
[20] De gestalte zegt: goed mijn vriend, ik wil u er eerst eens opmerkzaam op maken, wat voor vruchten het christendom welbeschouwd op aarde heeft afgeworpen. De Romeinen waren een groot volk zolang ze bij hun goddelijke verstandsleer bleven. Al hun werken waren groots en vol wijze betekenis. Hun rechtsprincipes zijn tot nu toe nog de basis voor alle staats- en volkenrechtelijke wetten. Maar toen het christendom was binnengeslopen, sloop ook de dood voor het grote Romeinse volk binnen. Nu verblijven op de plaats waar eens het grootste en heldhaftigste volk woonde, luie, nietsdoende priesters, een hoeveelheid ellendig gepeupel, en een groot aantal dieven en rovers liggen met de rozenkrans in de hand langs de wegen op de loer, waardoor geen voetreiziger meer zeker is van zijn leven. Ziet u, dat is een vrucht uit de tuin van het christendom! Reis eens door het prachtige Spanje, bekijk deze natie uit oude tijden en ga daarna naar de christelijke Middeleeuwen; dan zal het aan uw blikken niet ontgaan hoe door louter christelijke zegen duizenden en nog eens duizenden bloeden, en duizenden en nog eens duizenden boven vlammende brandstapels tot as verbrandend, vertwijfeld hun laatste adem uitblazen! Kijk eens naar de aandoenlijke invoering van het christendom onder Karel de Grote, hoe hij met deze zegen duizenden en nog eens duizenden over de kling heeft laten jagen! Reis van daar naar Amerika; sla de geschiedenis er op na en ze zal u talloze meest beklagenswaardige en jammerlijke voorbeelden tonen van de christelijke zegeningen die daar hebben plaatsgevonden! Ga van daar naar mijn tijd en bekijk de zegenbrengende gruwelen van de dertigjarige godsdienstoorlog. U kunt de oergeschiedenis van alle volkeren kritisch bekijken, en mocht u in staat zijn mij daarin gelijksoortige gruwelscènes aan te tonen, dan verplicht ik mij u eeuwig in mijn armen rond te dragen.
[21] Ik wil u verder niet opmerkzaam maken op de veelvuldige zegeningen van het christendom die elders en op andere tijden plaatsvonden, maar laat u in plaats daarvan slechts de toestand zien van de tegenwoordige volkeren die het christendom nog niet kennen, zoals de bijna eeuwig vreedzame Chinezen en nog andere aanzienlijke volkeren in Azië en die op de nog niet ontdekte eilanden. U moet wel volslagen blind zijn als u nu niet met één oogopslag het verschil ziet tussen het christendom en de ware wijsheid van nog oudere, meer ervaren en vreedzame volkeren. Toch zeg ik u, dat al deze grote, schadelijke gebreken van liet christendom of veeleer van liet nieuwe jodendom nog goed te praten zouden zijn als iemand zou zeggen: deze historische feiten zijn allemaal wel waar, maar Christus heeft ze nooit geleerd en Hij kan dus onmogelijk de schuld dragen van al het onheil dat de verbreiding van Zijn leer met zich mee heeft gebracht, want Zijn leer was immers zuiver en bijzonder menslievend. Beste vriend, dat klinkt allemaal heel mooi en daarom was ikzelf ook tijdens mijn hele leven op aarde een vurig verdediger van het christendom. Pas hier zag ik in deze leer het eigenlijke gif voor de volkeren en dat is de duidelijke verwijzing naar luiheid en nietsdoen. De mens, die toch al een aangeboren neiging tot luiheid heeft, vindt in deze leer de beste verdediger van deze neiging, omdat hem kennelijk gezegd is niets anders te doen dan een zeker geestelijk rijk te zoeken, waardoor de gebraden vogels hem dan zonder meer in de mond zullen vliegen. Ziet u, verscheiden wijze mannen hadden niet veel tijd nodig om zich ervan te overtuigen dat het met deze gebraden vogels op niets zou uitlopen. Daarom grepen ze naar andere middelen, namelijk het oude vertrouwde zwaard, lieten het eenmaal gekerstende volk bij zijn blindheid en verschaften zich dan de gebraden vogels met het zwaard in de hand. Vriend, denk hierover zoals u wilt, toch zult u wat het christendom betreft, onmogelijk tot een andere conclusie komen, ongeacht alle hogere, geestelijke ervaringen die men hier in gelouterde toestand, zoals in mijn geval, na verloop van verscheidene eeuwen heeft opgedaan. Waarde vriend, ik ben nu uitgesproken en u kunt doen wat u wilt. Wees overigens steeds verzekerd van mijn hoogachting en mijn vriendschap; het zal mij ook een groot genoegen zijn als we elkaar over een paar eeuwen weer zullen ont moeten. - Kijk, de ander gaat weg en trekt met zijn hele gezelschap weer verder, ons paar alleen achterlatend. Over het effect van deze `prachtige redevoering' en dit bijzonder mensvriendelijke onderricht zullen we pas de volgende keer meer ervaren. En dus genoeg voor vandaag.

«« 36 / 101 »»