[1] Ik zeg: 'Luister, beste vriend en broeder, Ik kan je denk- en handelwijze volstrekt niet afkeuren. Waar tussen vorsten en de hun ondergeschikte volkeren verhoudingen bestaan zoals jij me deze zojuist hebt afgeschilderd, heb je natuurlijk volkomen gelijk om zo te spreken en te handelen. Maar als de zaken nu eens anders lagen dan jij ze naar jouw begrippen hebt opgevat, hoe zou je dan oordelen over de veelsoortige betrekkingen tussen heersers en hun ondergeschikte volkeren?
[2] Je zei me wel heel openhartig dat je alle betrekkingen tussen mensen alleen beoordeelt naar Mijn gebod van de liefde, en dat je niets te maken hebt met bovenaardse invloeden, maar kijk, op dat punt kan Ik om verschillende redenen niet met je meegaan.
[3] Een van de redenen b.v. is reeds dat ene gebod van Mijzelf, volgens welk Ik Mij onderdanig betoonde aan elk wereldlijk gezag, terwijl Ik toch macht genoeg zou hebben gehad een ieder afdoende het hoofd te bieden. Verder het voorval in de tempel, waar Ik bij het tonen van de belastingpenning zelf gebood de keizer te geven wat de keizer toekomt en God, wat God toekomt! Zo heb Ik ook door Paulus laten zeggen dat iedere overheid gehoorzaamd moet worden, of ze mild of streng is; want geen overheid bezit macht dan die haar van boven gegeven is! Wat zeg je dan wel over déze geboden, die eveneens van Mij komen?'.
[4] Robert zegt: 'Edele mensenvriend, weet je, uit puur menselijk verstandelijke overwegingen schijnt de toenmalige noodzaak jou ter grotere beveiliging van je leer alsook van je eigen persoon deze geboden te hebben afgedwongen. Want als jij tegen het koningschap had geijverd zoals Jehova in het Oude joodse Testament door de mond van Samuel, dan zou jouw verheven moraal onder de trotse wereldheerschappij van Rome wel nauwelijks de bijna 2000 jaar bereikt hebben, behalve langs zuiver bovennatuurlijke weg, waarover de duistere ultramontanen veel weten te vertellen. Hoeveel waarheid daarin ligt, daarover zul jij hopelijk beter kunnen oordelen dan ik, die niet zoals jij getuige heb kunnen zijn van al de gruwelen van dit nieuwe Babel!
[5] Kijk, ik zie de zaken zo: Als het jou met het gebod om alle wereldlijke overheden te gehoorzamen, goede of slechte, werkelijk ernst zou zijn geweest, dan zou je al vooraf hebben moeten afzien van je volkomen andere, in hoge mate liberale leer. Je zou hebben moeten toegeven, dat men voor altijd een duistere heiden moest blijven zo gauw een heidense overheid een volk zou bevelen de oude goden te vereren, en dat men geen gehoor moest geven aan jouw toen opkomende leer!
[6] Je zegt weliswaar: 'Geef de keizer, wat de keizer toekomt en aan God wat God toekomt', maar je gaf toen te weinig de grenzen aan van wat eigenlijk allemaal de keizer toekomt en wat daarnaast God toekomt. Daarom was het voor het geweten van de keizer een gemakkelijke zaak om zichzelf de voorrechten van een god toe te eigenen, en die plichten te verwaarlozen waarmee hij zich eigenlijk bezig moest houden.
[7] Desondanks laat jouw toenmalige tempeluitspraak zich nog eerder beperken dan het gebod van Paulus, dat een te grote angst voor wereldse vorsten laat doorklinken. Volgens dat gebod moet men streng genomen zelfs ophouden christen te zijn zo gauw het zo'n werelds vorst om bepaalde redenen nodig lijkt jouw zuivere leer als gevaarlijk te beschouwen voor zijn heerszuchtige doeleinden, zoals de ontgoddelijkte leer van Rome vele eeuwen lang ten hemel schreiend heeft laten zien en tegenwoordig nog laat zien.
[8] Andere, hogere overwegingen moeten de anders zo buitengewoon wijze Paulus aanleiding hebben gegeven zo'n verordening af te kondigen. Maar met gezond verstand bezien, lijkt deze zaak streng genomen onzin. Want aan de ene kant wordt gezegd: 'Jullie zijn allemaal broeders en Eén is jullie Heer!' Aan de andere kant echter staat het gebod om wereldse overheden, bij wie de broederschap de reinste aanfluiting is, in alles streng te gehoorzamen.
[9] Vriend, dit strookt niet met elkaar. Of het een, of het ander! Is men gedwongen beide na te leven, dan is dat in de grond van de zaak twee heren dienen, wat je zelf voor onmogelijk hebt verklaard! Of men zou bij zichzelf een soort dubbele natuur moeten aankweken, waardoor men uit huichelachtigheid alleen uiterlijk zou doen wat de vorsten willen. Maar innerlijk zou men dat moeten vervloeken en stiekem moeten doen wat het liberalere deel van je leer verlangt. Dat zou natuurlijk heel moeilijk zijn, soms zelfs onmogelijk of minstens uiterst gevaarlijk.
[10] Geloof me, edele vriend, ik heb zoals maar weinigen ieder onderdeel van je leer nauwkeurig overdacht. Ik meen een tamelijk helder inzicht te hebben in wat jij vrijelijk hebt onderwezen als de eigenlijke hoofdinhoud van je leer en wat je daarentegen, evenals je leerlingen, door de toendertijd dreigende tijdsomstandigheden genoodzaakt was er bij in te voegen. Maar toch ben ik je vurigste vereerder en weet wat ik moet denken van je zuivere leer! Je zei daarnet, dat ook jij ondanks je dwingende macht toch gehoorzaam was aan de wereldlijke overheden. Dat wil ik niet tegenspreken, daar jij jezelf door de wet van de wereld aan het kruis moest laten hangen.
[11] Of jij, waarde vriend, je ook door een in jou verborgen bovenzinnelijke macht had kunnen verzetten toen deze overheid je werkelijk gevangen nam, dat kan ik niet beoordelen, omdat het mijn tot nu toe verworven inzicht ver te boven gaat! Zo je daden je al niet als heidense halfgodenfabels zijn toegedicht, is het zeker dat jou als een wijze die stellig vertrouwd was met de meest innerlijke krachten der natuur ook buitengewone krachten ten dienste stonden. Maar jouw gevangenneming en terechtstelling heeft bij heel veel heldere denkers je wonderbare vermogens in een zeer verkeerd daglicht gesteld en velen hebben zich daar geweldig aan gestoten. Maar ikzelf en veel anderen hebben alleen jouw zuivere leer aangenomen en daaruit alles verbannen wat maar leek op een later bijgevoegde heidense fabel.
[12] Of wij juist of onjuist hebben gehandeld, hoop ik nu van jou volledig naar waarheid te vernemen. Eveneens of er iets waar is aan jouw goddelijkheid, die heel speciaal door een zekere Swedenborg in de 18de eeuw zelfs wiskundig bewezen zou zijn. Wat trouwens een pure filosoof moeilijk aanvaarden zal, omdat deze zaak naar het schijnt er dan toch wat al te komisch uitziet.
[13] Stel je zelf maar eens een oneindig, onbegrensd goddelijk wezen voor, wiens intelligentie, wijsheid en macht noodzakelijkerwijs grenzeloos moeten zijn! Logisch bezien zou het dan toch onmogelijk zijn, dat dit oneindige en allesomvattende zich ooit zou kunnen begrenzen en beperken in de persoon van een mens! En vraag je dan eens af of men bij enig nadenken wel kan aannemen dat jij en de eindeloze, allesomvattende godheid werkelijk identiek kunnen zijn? Ja, als 'Zoon Gods', daar heb ik niets op tegen, want dat kan ieder beter mens met hetzelfde recht van zichzelf beweren. Maar God en mens tegelijk, dat gaat toch duidelijk wat te ver!
[14] Overigens heb ik ook daar niets op tegen, als het me duidelijk bewezen kan worden. Want als er tussen zon en maan nog dingen kunnen bestaan waarover geen menselijke wijsheid ooit heeft kunnen dromen, waarom zou tot zulke buitengewone dingen dan ook niet horen, dat jij in alle ernst het allerhoogste goddelijk wezen kunt zijn? Misschien is, volgens Hegel, in jou de voordien als het ware slapende godheid voor het eerst ontwaakt en overgegaan in een helder zelfbewustzijn?
[15] Of misschien heeft zij de noodzaak gevoeld zichzelf tegenover haar geschapen wezens als mens te manifesteren, om door de mensen begrepen en aanschouwd te kunnen worden zonder daardoor iets prijs te geven van haar allesomvattende hoogste wilskracht? Zoals gezegd, dat alles is mogelijk. Vooral hier, waar het bestaan toch al zo'n hoogst raadselachtig karakter aanneemt.
[16] Maar waarom dan de godheid die zich in jou als Godmens manifesteerde, zich door een stelletje waanzinnige joden heeft laten veroordelen tot de smadelijkste dood aan de schandpaal, en dat bovendien nog op een van de onaanzienlijkste planeten, vriend, zoiets komt tussen zon en maan waarschijnlijk niet voor! Zo'n wonder zou men moeten gaan zoeken tussen de nevelsterren.
[17] Ik geloof echter ook, dat jij zoiets van jezelf in alle ernst nog nooit hebt beweerd! Want ik weet maar al te goed, wat je voor antwoord gaf toen men je vroeg of je werkelijk Gods Zoon was. Toen was je antwoord dat van een wijze, namelijk: 'Niet Ik, maar jullie zelf zeggen dat!' Wie echter op een beslissend moment zo spreekt, die weet ook waarover hij spreekt en waarom. Ik meen dit antwoord menselijkerwijs ook te hebben begrepen, en heb daaruit geconcludeerd dat jij, als zuiverste mens, in alles een ware engelengeest bent, maar beslist geen heidense halfgod.
[18] Dat men echter in jouw tijd, toen men nog geloofde in een orakel van Delphi, toen Thumim en Urim profeteerden en de bijna meer dan duizend jaar oude staf van Aäron in de ark nog uitbotte, een wijze zoals jij, die nog in geen 2000 jaar door een ander overtroffen werd, tot een god maakte, vind ik zeer begrijpelijk! Want, als de anders zo verstandige Romeinen al van ieder groot man vonden dat hij door Gods geest bezield was, hoeveel te meer vonden jouw op wonderen beluste landgenoten dat dan van jou, die voor hun ogen soms heel natuurlijke dingen teweegbracht, waarvan zij sinds Abraham geen enkel besef meer hadden!
[19] Vriend, ik meen je vraag nu voldoende te hebben beantwoord. Nu is de beurt weer aan jou. Ik zal met gespannen aandacht ieder woord van jou aanhoren en beoordelen!'

«« 17 / 150 »»