[1] Helias zei: 'O Heer en Meester, bij het negende en tiende gebod zie ik al meteen een werkelijk niet geringe moeilijkheid en die bestaat daaruit, dat wij, joden van deze tijd, nu een negende en een tiende gebod hebben, terwijl Mozes toch alleen maar een negende gebod aan het eind van zijn basiswetgeving gaf. Het hele negende gebod luidt echter: 'Gij zult niet begeren uws naasten huis, gij zult niet begeren uws naasten vrouw, noch zijn dienstknecht, noch zijn dienstmaagd, noch zijn os, noch zijn ezel, noch iets wat van uw naaste is!'
[2] Daarmee eindigt de basiswetgeving, want meteen daarna vluchtte het volk, volgens het verhaal van Mozes, uit angst voor de bliksems en donderslagen, voor het bazuingeschal en voor het geweldige roken van de berg en het smeekte Mozes, dat hij alleen met God zou spreken -want als het nog langer Gods stem, die alles deed schudden, aan moest horen, dan zou het hele volk sterven van grote angst en vrees - waarop Mozes het volk kalmeerde en suste. over een verder, tiende gebod wordt dan vervolgens niet meer speciaal gesproken.
[3] Maar bij ons is het 'Gij zult niet begeren uws naasten vrouw!' in het negende gebod weggelaten en daar is een tiende gebod van gemaakt, en weer anderen noemen dat het negende en al het andere het tiende gebod. Allereerst rijst dan de vraag: Heeft Mozes van God toch tien of maar negen geboden gekregen?'
[4] Ik zei: 'In het begin, M'n lieve Helias, echt maar negen, maar later, toen hij gedwongen was de gebroken eerste stenen tafelen van de wet weer door nieuwe te vervangen, heeft hij zelf het laatste gebod in tweeën gesplitst om de overspelige begeerte naar de vrouw van een naaste - wat de joden in Egypte hadden geleerd, waardoor zij in voortdurende onmin en aanhoudende tweedracht leefden en elkaars doodsvijanden werden - goed duidelijk te maken, en uiteindelijk zette hij op echtbreuk zelfs de lichamelijke doodstraf, omdat dit woord, al was het nog zo wijs, niets hielp bij de door en door zinnelijk geworden joden.
[5] En nu weet je dus wanneer, hoe en waarom uit het laatste, negende gebod een afzonderlijk tiende ontstond. Het aantal is hier echter onbelangrijk, maar alleen de zaak waar het om gaat en dus kun je hier je kritiek ofwel alleen op het hele negende gebod of ook op het afzonderlijke tiende gebod richten. Het hangt nu alleen van jou af waar je de voorkeur aan geeft. Je kunt nu wel beginnen te spreken!'
[6] Helias zei: 'O Heer en Meester over alles! Spreken zou voor mijn tong, die reeds vanaf mijn geboorte erg vaardig was, wel goed zijn, maar ik zie hier ook alweer bij voorbaat in, dat ik weer voor niets zal spreken. Want wie kan vanuit zijn grote domheid voor U iets naar voren brengen wat U niet meteen duizendvoudig zou kunnen weerleggen! Waarom zou ik dan nog iets zeggen?'
[7] Ik zei: 'Ja kijk, M'n toch wel heel lieve dochter, je zou ook wel graag eens gelijk willen hebben, zoals dat bij vrijwel de meeste vrouwen het geval is, maar het gaat er hier beslist niet alleen om, wie er gelijk heeft, maar om de grootste levensernst en dan moeten jullie met je oude fouten zelf voor de dag komen, opdat jullie deze bij Mijn ware en levende licht des te duidelijker kunnen herkennen! En daarom laat Ik jou nu voor allen het woord doen, omdat Ik maar al te goed weet dat jij een heel goed en scherp geheugen hebt, je daarbij ook goed kunt uitdrukken en dat juist jij door Je rabbi het meest de leemtes en gebreken in de wet en de profeten heel goed hebt leren kennen. Zeg dus nu maar net als tevoren onbevangen wat Je eventueel ook aan dit gebod als niet helemaal in orde voorkomt!'
[8] Helias zei: 'Heer, als men doet wat U wilt, begaat men beslist geen zon~e en als ik me daarop baseer, moet ik hier wel heel eerlijk bekennen, dat Ik. .het met - zeg maar - dit hele negende gebod het allerminst en eigenlijk helemaal niet eens ben, omdat alles wat daarin verboden wordt indruist tegen elk redelijk verstand - ten eerste omdat alles wat daarin staat al meer dan voldoende in het zesde en zevende gebod staat, en ten tweede omdat het de mens daarin gewoonweg verboden wordt om te denken, te voelen en te wensen!
[9] Wat is er nu op tegen als iemand die arm is en die er vanaf zijn geboorte toe veroordeeld was om zijn hele leven lang te dienen en hard te werken voor een beetje eten en een slecht loon, er zo nu en dan aan denkt en er ook naar gaat verlangen om ook eens een huis of een lieve vrouw of een os of ezel te bezitten?! Want zijn vrome wens zal immers toch nooit vervuld worden! Als hij zelfs die begeerte daarnaar ook niet mag hebben, moet hem immers eerst het denken, voelen en gewaarworden helemaal worden ontnomen.
[10] Werkelijk, dit gebod komt mij even dwaas voor als wanneer Mozes de mensen het gebruik van hun zintuigen en daarbij ook van hun handen en voeten zou hebben verboden, wat toch nog veel minder dwaas geweest zou zijn dan hun innerlijke levensfuncties te verbieden, waar toch geen mens iets aan kan doen als deze, door allerlei omstandigheden en situaties gewekt en geprikkeld, in hem aanwezig zijn.
[11] Ik wil hier niet meer ter sprake brengen dat dit gebod heel duidelijk alleen voor de man is gegeven; de reden daarvan is al besproken en men kan wat dat betreft nu wel met grote zekerheid aannemen dat ieder gebod de vrouw evenzeer aangaat als de man, en er dus ook voor de vrouw is gezegd: 'Gij zult niet begeren de man van uw naaste!' De wet is hierin dus wel in orde, maar dat een mens niet denken, niet voelen, niets wensen en ook niets gewaarworden mag, dat gaat te ver!
[12] Het is wel waar dat er allerlei gedachten, ook allerlei wensen, begeerten en tenslotte ook pogingen en daden van goede en kwade aard in ons ontstaan, maar zonder voorafgaande gedachten, waaruit natuurlijk heel vaak slechte handelingen voortkomen, kunnen ook geen goede beslissingen en daden te voorschijn komen. Dat moet voor iedere engel en voor ieder mens met een beetje verstand duidelijk en zeer begrijpelijk zijn. En dus zeg ik dat dit laatste gebod, voorzover het de mens slechte handelingen verbiedt, wel helemaal in orde is, hoewel naar mijn mening overbodig omdat, zoals reeds eerder opgemerkt, dat al in het zesde en zevende gebod is gebeurd. Maar het is helemaal niet in orde als het de mens verbiedt om te denken, te voelen en gewaar te worden en tengevolge daarvan het stellige ontstaan van stille wensen, lusten en verlangens.
[13] Zo hebben bijvoorbeeld ik, mijn ouders en mijn broer ons vermogen en bezit helemaal buiten onze schuld verloren en hebben nu niets dan ons naakte bestaan en door Uw genade, o Heer, goede vrienden. Als wij in onze grote armoede de rijken en aanzienlijken in overvloed zagen zwelgen, hebben wij dan gezondigd als wij het verlangen in ons voelden om slechts een heel klein deel van hun overvloed het onze te mogen noemen? Als wij in onze honger ook niet eens mogen begeren om ons alleen maar in gedachten een keer te verzadigen aan de overvolle schalen, dan gaat dat toch wel te ver!
[14] Daarbij komt dan nog een belangrijke vraag: zouden niet alle mensen, die buiten hun schuld op deze aarde zijn gezet, minstens zoveel natuurlijk recht moeten hebben op wat de aarde biedt, die eigenlijk Gods grond is, dat ZIJ in hun allereerste levensbehoeften kunnen voorzien. Waarom moeten of mogen sommige mensen zo ontzettend veel hun eigendom noemen, en nog wel beschermd door alle mogelijke wetten, terwijl het grootste deel daarentegen niets heeft en zich uiteindelijk ook nog het goddelijke gebod moet laten welgevallen om geen verlangen te hebben naar de overvloed, die aanzienlijken en rijken hun eigendom noemen? Men neemt hun daardoor immers toch niets af; als men echter geen onvermijdelijk verlangen naar de overvloed van de rijken mag hebben, dan mag men hun daar als bedelaar immers ook niet om vragen! Want aan het vragen gaat toch noodzakelijkerwijs een door de nood gedwongen begeerte naar een deel van het bezit van de rijke naaste vooraf
[15] Wij armen mogen derhalve alleen naar de bezitters gaan en hun om werk vragen en volledig tevreden zijn met loon van een knecht, al is dat nog zo karig, omdat ieder verlangen dat daar bovenuit gaat een onwettig begeren zou zijn naar hetgeen van de rijke naaste is en wat hij het zijne noemt: O Heer en Meester, dat kan een zeer liefdevolle Schepper nooit of te nimmer zo hebben gewild en voorgeschreven! Dat kunnen alleen van oudsher hebzuchtige mensen onder het mom van Gods voorzienigheid zo hebben gewild en ingesteld, opdat wij armen hen zelfs niet eens met onze gedachten in hun bezit zullen storen.
[16] O Heer en Meester, die zo wijs en almachtig is, wat zegt U daar nu van? Want ik heb nu gesproken en weergegeven wat ik volgens mijn menselijke verstand aan dit laatste basisgebod zeer gebrekkig heb gevonden, weliswaar als gevolg van wat ik van mijn rabbi heb ontvangen. O, geeft U ons allen daar nu eens een juist licht op, want ik voor mij geloof dat juist dit gebod, dat onmogelijk gehouden kan worden, de mensen het meest tot allerlei zonden en andere misdaden heeft verleid, omdat ik maar al te goed weet dat juist dit laatste gebod vrijwel door alle meer bezonnen Joden als niet goddelijk wordt gezien! O, open Uw heilige mond en maak ons Uw wil bekend!'

«« 35 / 229 »»